Το Δικαίωμα του πολίτη στην περιβαλλοντική ενημέρωση.

Συνοπτικό άρθρο για τα δικαιώματα του πολίτη και αντίστοιχα τις υποχρεώσεις της Διοίκησης στο ζήτημα της περιβαλλοντικής ενημέρωσης.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΘΕΣΣΑΛΙΑ στις 17.11.2019

Διαθέσιμο και εδώ:

Το δικαίωμα του πολίτη στη περιβαλλοντική ενημέρωση

 

1.    Μια από τις αφανείς πτυχές, του ζητήματος που πραγματεύεται η επιστημονική αυτή εκδήλωση, είναι το θέμα της περιβαλλοντικής πληροφόρησης. Τα ζητήματα που αφορούν την αέρια ρύπανση, δηλ. έλεγχοι, μετρήσεις, μεθοδολογία, κυρώσεις εμπίπτουν ΚΑΙ στο πεδίο της περιβαλλοντικής πληροφορίας. …………….

Η ευχερής περιβαλλοντική πληροφόρηση συνιστά την αναγκαία υλική προϋπόθεση, προκειμένου  να κινητοποιηθεί αποτελεσματικά η κοινωνία των πολιτών, με την ευαισθητοποίηση προς τα περιβαλλοντικά θέματα, την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, την ουσιαστική συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για περιβαλλοντικά θέματα, την ενεργοποίηση ομάδων πίεσης, την δημόσια διαμαρτυρία και την συμβολή στον δημόσιο διάλογο καθώς και την προσφυγή στην δικαιοσύνη, όπου αυτό είναι αναγκαίο

Τα θέματα αυτά, δυστυχώς ούτε αυτονόητα είναι, ούτε εφαρμόσιμα είναι στα περιβαλλοντικά θέματα που συζητάμε το τελευταίο χρονικό διάστημα.

2.    Το δικαίωμα πληροφόρησης, στην ελληνική έννομη τάξη, κατοχυρώνεται ρητώς στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 5Α του Συντάγματος, ενώ στη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου προβλέπεται το δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Βρίσκει, επίσης, έρεισμα και στην 3η παράγραφο του άρθρου 10 του Συντάγματος, όπου προβλέπεται η υποχρέωση των αρχών για παροχή πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων. Αλλά και από το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος, που θεσπίζει ατομικό δικαίωμα του καθενός στο περιβάλλον, γίνεται δεκτό, ότι απορρέουν απευθείας όλα τα δικαιώματα που είναι αναγκαία για την προάσπιση του δικαιώματος στο περιβάλλον, συνεπώς και το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που το αφορούν

Σε επίπεδο κοινής νομοθεσίας, στο άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν 2690/1999), κατοχυρώνεται το δικαίωμα κάθε ενδιαφερομένου ή εκείνου που έχει ειδικό έννομο συμφέρον να λαμβάνει γνώση των διοικητικών (άρθρο 5 παρ. 1) και των ιδιωτικών εγγράφων (άρθρο 5 παρ. 2) αντίστοιχα, μετά από γραπτή αίτησή του, ενώ προβλέπεται και ο τρόπος αλλά και οι περιορισμοί άσκησής του.

Το ζήτημα της πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφορία έχει απασχολήσει και την ελληνική νομολογία. Το διευρυμένο έννομο συμφέρον για πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση αναγνωρίστηκε σταδιακά, τόσο για τα φυσικά πρόσωπα, όσο και για συλλογικούς φορείς, όπως είναι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Εκτός αυτού το δικαίωμα στην πληροφόρηση προβλέπεται στην Ευρωπαϊκή Σύμ¬βαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρο 10) συνδεόμενο με το δικαίω¬μα της ελευθερίας έκφρασης. Η ελευθερία αυτή περιλαμβάνει και την ελευ¬θερία λήψης και κοινοποίησης πληροφοριών

3.    Οι αρχές της Σύμβασης του Άαρχους αποτελούν εκφάνσεις ενός γενικότερου δικαιώματος στο περιβάλλον, που ανήκει στα λεγόμενα δικαιώματα τρίτης γενιάς, δηλαδή  εκείνα, τα οποία αναγνωρίζονται πλέον από διεθνή νομικά κείμενα και από εθνικούς συνταγματικούς χάρτες ως αυτοτελή δικαιώματα

Η Σύμβαση του Άαρχους διεύρυνε και ενίσχυσε, σε σχέση με τις προγενέστερες Οδηγίες, την προστασία των δικαιωμάτων στο περιβάλλον, κυρίως με την πρόβλεψη των προαναφερθέντων δύο στοιχείων: της διάδοσης των περιβαλλοντικών πληροφοριών με πρωτοβουλία των Αρχών και της παροχής δικαστικής προστασίας σε περίπτωση άρνησης των αρχών να παράσχουν περιβαλλοντικές πληροφορίες.

Η σύμβαση για  την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα  της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη υπεγράφη στο Αarhus  της Δανίας στις 25 Ιουνίου 1998 Κυρώθηκε,  σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος, με το Ν.3422/005 (ΦΕΚ Α΄ 303/13.12.2005). Η σύμβαση αποτελείται από τρεις πυλώνες  έκαστος των οποίων περιλαμβάνει διατάξεις που εκχωρούν διαφορετικά δικαιώματα:

4.    Ο πρώτος πυλώνας αναφέρεται στο δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στις περιβαλλοντικές πληροφορίες και μπορεί να χωριστεί σε 2 μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά το δικαίωμα του κοινού να ζητεί πληροφορίες από τις δημόσιες αρχές και την υποχρέωση των δημοσίων αρχών να παρέχουν τις πληροφορίες αυτές (άρθρο 4). Το δεύτερο μέρος αφορά το δικαίωμα του κοινού να λαμβάνει πληροφορίες, και την υποχρέωση των δημοσίων αρχών να συλλέγουν και να διαχέουν την πληροφόρηση χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη αίτηση εκ μέρους του κοινού.

5.    Ο δεύτερος πυλώνας αναφέρεται στην συμμετοχή του κοινού στην λήψη αποφάσεων και χωρίζεται σε 3 μέρη. Το πρώτο μέρος αφορά την συμμετοχή του κοινού, που αφορά ή εστιάζεται σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα (άρθρο 6). Το δεύτερο μέρος αφορά την συμμετοχή του κοινού στην προετοιμασία περιβαλλοντικών σχεδίων, προγραμμάτων και πολιτικών (άρθρο 7). Τέλος, το τρίτο μέρος αφορά την συμμετοχή του κοινού στην προετοιμασία νόμων, κανονισμών και νομικά δεσμευτικών κανόνων (άρθρο 8).

6.    Ο τρίτος πυλώνας αναφέρεται στην πρόσβαση στην δικαιοσύνη. Ουσιαστικά θέτει σε ισχύ τους δύο προηγούμενους πυλώνες στις εθνικές νομοθεσίες και ενδυναμώνει την εφαρμογή της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας

7.    Η ελληνική πολιτεία, πέραν της κύρωσης με νόμο της εν λόγω σύμβασης, προχώρησε στις ακόλουθες νομοθετικές δράσεις στο πλαίσιο εφαρμογής της σύμβασης:
•    Για την  ενσωμάτωση της Οδηγίας 2003/4 για την Πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφόρηση που είχε εκδοθεί από την Ε.Ε. για την εφαρμογή της Σύμβασης, εξέδωσε την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) υπ’ αριθμ. ΗΠ 11764/653/2006 (ΦΕΚ 327Β/17-3-2006) με θέμα την πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για παροχή πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον.
•    Επίσης εξέδωσε την ΚΥΑ υπ’αριθμ. 9269/470/2007 (ΦΕΚ286 Β’/ 02.03.2007) που ενσωμάτωσε τις διατάξεις των άρθρων 3 (παρ.7) και 4 (παρ.4) της Οδηγίας 2003/35/ΕΚ όσον αφορά τα μέσα ένδικης προστασίας του κοινού κατά πράξεων ή παραλείψεων της Διοίκησης σχετικά με θέματα ενημέρωσης και συμμετοχής του κατά τη διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων
8.    Το άρθρο 3 της ΚΥΑ 2006, ορίζει ότι φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει δικαίωμα ύστερα από γραπτή αίτησή του στις δημόσιες αρχές να λαμβάνει γνώση ή /και να ζητά τη χορήγηση πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον χωρίς να επικαλείται την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος.
Η Διοίκηση υποχρεούται να απαντά εγγράφως στις αιτήσεις και να παρέχει τις αιτούμενες πληροφορίες που κατέχονται μέσα σε προθεσμία: α) είκοσι (20) ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της σχετικής αίτησης β) δύο (2) μηνών από την ημερομηνία παραλαβής της αίτησης, εάν, λόγω του όγκου και της πολυπλοκότητας των αιτουμένων πληροφοριών, δεν καθίσταται δυνατόν να τηρηθεί η αναφερόμενη στο εδάφιο α προθεσμία των 20 ημερών.

Σε περίπτωση που ο αιτών θεωρεί ότι η δημόσια αρχή α) αγνόησε την αίτησή του για παροχή πληροφοριών, λόγω παρέλευσης των προθεσμιών της παραγράφου 3 του άρθρου 3 (έμμεση απόρριψη), ή β) απέρριψε την αίτησή του αδικαιολόγητα (πλήρως ή εν μέρει) ή γ) απάντησε πλημμελώς ή δ) δεν αντιμετώπισε το αίτημά του δικαιούται:

1)    Να ασκήσει το δικαίωμα αποζημίωσης, λόγω υπέρβασης των προθεσμιών   ενώπιον της Ειδικής Επιτροπής 2) Να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης ενώπιον του αρμοδίου Δικαστηρίου σύμφωνα με τις περί αστικής ευθύνης διατάξεις.  3) Να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή μέσα σε 30 ημέρες ενώπιον της Ειδικής Επιτροπής της παραγράφου 13 του άρθρου 5 του ν. 1943/1991 όπως ισχύει Κατά της απόφασης της Ειδικής Επιτροπής επί της ενδικοφανούς προσφυγής, ο ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα να ασκήσει προσφυγή ουσίας ενώπιον του αρμόδιου Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου.

Οι δημόσιες αρχές πρέπει να εξασφαλίζουν, στο μέτρο του δυνατού, ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται από τις ίδιες ή για λογαριασμό τους είναι ενημερωμένες, ακριβείς και συγκρίσιμες. (ποιότητα περιβαλλοντικής πληροφόρησης)

9.    Η καινοτομία έγκειται στο ότι επιβάλλεται η ενεργητική ενημέρωση, δηλ. υποχρέωση των αρμόδιων αρχών να διαδίδουν με δική τους πρωτοβουλία τις κρίσιμες περιβαλλοντικές πληροφορίες, να διευκολύνουν το κοινό στην αναζήτησή τους και να ενημερώνουν τους  πολίτες  σχετικά με τα δικαιώματά τους για  ενημέρωση και συμμετοχή.

10.     Το νομοθετικό πλαίσιο είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό. Ωστόσο πρέπει να εξασφαλιζονται οι προϋποθέσεις πρακτικής εφαρμογής.

Η επίτευξη των σκοπών, στους οποίους απέβλεψαν τα συμβαλλόμενα Μέρη, προϋποθέτει κυρίως  καλή οργάνωση και λειτουργία της Διοίκησης, πολιτική κουλτούρα και διοικητική πρακτική αποδεσμευμένη από μυστικοπάθεια και από εμμονές στις έννοιες του απορρήτου και του εμπιστευτικού και, αντιστοίχως, νοοτροπία των διοικουμένων απαλλαγμένη από την καχυποψία έναντι των Αρχών, καθώς και συνειδητοποίηση από τους πολίτες, τα στελέχη της Διοίκησης και τους δικαστικούς λειτουργούς της σημασίας που έχει για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά, τελικώς, και για την εμβάθυνση του περιεχομένου της δημοκρατίας η τήρηση των κανόνων της πληροφόρησης των πολιτών στα διάφορα  στάδια των διαδικασιών νομοθέτησης και  διοικητικής δράσης και η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας στις διαδικασίες αυτές

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *