Στις 31 Ιανουαρίου του 2004 γιορτάστηκε η πανευρωπαϊκή ημέρα δράσης ενάντια στο ρατσισμό. Η 7η Μαρτίου έχει ανακηρυχθεί ως παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού. Όλοι γινόμαστε σχεδόν καθημερινά μάρτυρες ρατσιστικών γεγονότων. Η αντιμετώπιση των συνανθρώπων μας με ρατσιστικό τρόπο εναπόκειταί στην παιδεία, την προσωπικότητα, τα βιώματα και την ιδεολογία του καθενός από εμάς, οπότε αντιμετωπίζεται και κρίνεται ανάλογα.
Η χειρότερη όμως μορφή ρατσισμού που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ν` αντιμετωπιστεί με πνεύμα επιείκειας είναι ο κρατικός ρατσισμός ένας ρατσισμός που είναι άγνωστος στους περισσότερους από εμάς, εγκυμονεί πολλούς κινδύνους και είναι αντίθετος με το πνεύμα της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό το φαινόμενο συμπεριλαμβάνεται στην περιστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που λαμβάνει χώρα παγκοσμίως στο όνομα της ασφάλειας και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Η Ελλάδα ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. και μέλος όλων των μεγάλων Διεθνών Οργανισμών, χώρα ευνομούμενη και δημοκρατική διακηρύττει, μέσω των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει, ότι σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και αποτελεί θεματοφύλακά τους. Ωστόσο η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Η Ελλάδα επιδεικνύει έναν κρατικό ρατσισμό με θύματα τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Το ζήτημα των οικονομικών μεταναστών η ελληνική πολιτεία προσπαθεί να το αντιμετωπίσει με το Ν. 2910/2001 και τις τροποποιήσεις αυτού. Η Ελλάδα η οποία στο παρελθόν βίωσε πολύ έντονα το φαινόμενο της μετανάστευσης θα περίμενε κανείς να αντιμετωπίσει το ζήτημα με περισσή ευαισθησία. Αντιθέτως δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει την πολιτική της αν θέλει ή όχι τους οικονομικούς μετανάστες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Και ενώ από τη μία πλευρά οι οικονομικοί μελετητές υποστηρίζουν, ότι οι οικονομικοί μετανάστες με τη φτηνή εργασία τους σε παραμελημένους τομείς της οικονομίας μας έχουν συντελέσει αποφασιστικά στην αύξηση της παραγωγικότητας, στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και στην ανάσχεση του πληθωρισμού, από την άλλη τα γραφειοκρατικά προβλήματα, η έλλειψη ενημέρωσης, οι υπέρογκες ασφαλιστικές εισφορές, η κατάσταση στα σύνορα, η μη στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών αποτελούν πολλές φορές αξεπέραστα εμπόδια για τον μετανάστη που θέλει να δουλέψει στην Ελλάδα. Πολλές διατάξεις του Ν. 2910/2001 έχουν αμφισβητηθεί για τη νομιμότητά τους και τη συνταγματικότητά τους. Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ασχοληθεί επανειλημμένως με το ζήτημα και έχει επισημάνει πολλές προβληματικές διατάξεις.
Ενδεικτικές διατάξεις του κλίματος ξενοφοβισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού, αποτελούν π.χ. η διάταξη του αρ. 54 που υποχρεώνει τους διευθυντές ξενοδοχείων, παραθεριστικών κέντρων, κλινικών και θεραπευτηρίων να ενημερώνουν τις αστυνομικές υπηρεσίες για την άφιξη και αναχώρηση των αλλοδαπών που φιλοξενούν Πέρα από την έντονη ηθική απαξία της συγκεκριμένης διάταξης υποχρεώνεται ο πολίτης να γίνεται πληροφοριοδότης. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έκρινε ευθέως αντισυνταγματική τη διάταξη σε ό,τι αφορά «τις κλινικές και τα θεραπευτήρια», εφόσον αίρει το ιατρικό απόρρητο και καταστρατηγεί τη συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία της ζωής και της υγείας όλων αδιακρίτως. Σε πολλές περιπτώσεις, με χαρακτηριστικότερο το αρ. 43 (ανάκληση άδειας παραμονής) γίνεται αναφορά σε τελείως αόριστες έννοιες όπως « λόγους δημοσίας τάξης και λόγους εθνικής ασφαλείας» που οδηγούν σε αυθαιρεσίες και απελάσεις. Αλβανός με 10ετή παραμονή στη χώρα απελάθηκε για λόγους δημόσιας τάξης, επειδή δεν πλήρωσε την κλήση για το ανασφάλιστο μηχανάκι του. Την αντισυνταγματικότητα της διάταξης αυτής την έχει επισημάνει εξ αρχής ο Συνήγορος του Πολίτη.
Ένα από τα σημεία που ενοχλούν είναι οι διακρίσεις που κάνει ο νόμος σε κατηγορίες μεταναστών : Οι καλλιτέχνες, οι αθλητές, οι επιστήμονες, οι επενδυτές, τα στελέχη επιχειρήσεων διευκολύνονται στις διατυπώσεις για χορήγηση αδειών παραμονής και εργασίας για ευνόητους λόγους. Τα ανωτέρω αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα ενός προβληματικού νομοθετήματος με αντιφατικές, αντισυνταγματικές και ρατσιστικές διατάξεις.
Στο θέμα των προσφύγων τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο λεκανοπέδιο Αττικής στα πλαίσια του κοινοτικού προγράμματος EQUAL DREAM η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι μετανάστης και πρόσφυγας είναι το ίδιο. Το αποτέλεσμα έκπληξη της ίδιας έρευνας ήταν ότι οι πιο συντηρητικοί στις απόψεις τους για τους ξένους και τους μετανάστες στην Ελλάδα είναι οι νέοι μεταξύ 16 και 30 ετών, πολύ περισσότερο σε σχέση με τους ερωτηθέντες ηλικίας 50-70 ετών. Τις πιο φιλελεύθερες απόψεις είχαν οι ερωτηθέντες στην ηλικιακή ομάδα 30-50 ετών.
Η πολιτική των ελληνικών αρχών είναι ιδιαίτερα εχθρική έναντι των προσφύγων που καταφθάνουν στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες για την περίοδο 1997-2002, ενώ ο αριθμός των αιτούντων άσυλο στη χώρα μας αυξάνεται, ο αριθμός των αναγνωριζομένων ως πολιτικών προσφύγων μειώνεται. Συγκεκριμένα το ποσοστό αναγνωρισθέντων προσφύγων το 2001 ήταν 11,2%, το 2002 έπεσε στο 0,3% και το πρώτο εξάμηνο του 2003 στο 0,1%. Σύμφωνα δε με τα συγκριτικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες για το έτος 2002 η Ελλάδα υπολείπεται έναντι όλων των υπολοίπων χωρών της Ε.Ε. ως προς την χορήγηση της ιδιότητας του πρόσφυγα. Όμως αυτά τα στοιχεία δεν παρέχουν την πλήρη εικόνα της πραγματικότητας, η οποία δυστυχώς είναι ακόμα πιο ζοφερή, καθώς υπάρχουν πολλοί που, ενώ επιθυμούν να ζητήσουν πολιτικό άσυλο στη χώρα μας, δεν το κατορθώνουν:
Κάποιοι από αυτούς χάνουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να μπουν στη χώρα, καθώς ανατινάσσονται στα ναρκοπέδια του Έβρου ή πνίγονται στα νερά του Αιγαίου. Κάποιοι επαναπροωθούνται στην Τουρκία χωρίς να τους επιτραπεί να υποβάλουν αίτηση για άσυλο ή χωρίς να τους εξηγηθούν τα δικαιώματά τους. Κάποιοι συλλαμβάνονται για παράνομη είσοδο στη χώρα και κρατούνται σε συνθήκες που πρακτικά ελαχιστοποιούν τη δυνατότητα υποβολής αιτήματος ασύλου.
Έτσι σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάστηκαν φαινόμενα έλλειψης διερμηνέων και νομικής συνδρομής, αδυναμία επικοινωνίας, άρνηση πρόσβασης σε δικηγόρο, προσκόμματα στη δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
Η Διεθνής Αμνηστία μας πληροφορεί, ότι σε πολλές περιπτώσεις καταγγέλλεται ότι οι αρχές αρνούνται να παραλάβουν τις αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου. Οι αρχές αντιμετωπίζουν ως «λαθρομετανάστες» όλους όσους εισέρχονται παράνομα στην χώρα μας, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στα κρατητήρια, να εκδίδεται εις βάρος τους απόφαση διοικητικής απέλασης και να μένουν υπό κράτηση σε ακατάλληλες συνθήκες για τρεις μήνες, ακόμη και γυναίκες, άτομα με ειδικές ανάγκες, ανήλικοι. Επίσης η κράτηση πολλών αλλοδαπών, ειδικά αυτών που προέρχονται από χώρες που τελούν σε διεθνή αποκλεισμό, συνεχίζεται για μήνες έως ότου καταστεί δυνατή η απέλασή τους. Η διαδικασία ασύλου είναι εξαιρετικά χρονοβόρα και δυσλειτουργική.
Οι παραπάνω πρακτικές έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τη Συνθήκη της Γενεύης, τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αλλά και με το Π.Δ. 61/1999 που ρυθμίζει τη διαδικασία αναγνώρισης αλλοδαπού ως πρόσφυγα.
Η Διεθνής Αμνηστία στην έκθεσή της (Ιανουάριος 2004) επισημαίνει σοβαρότατες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλλοδαπών, που ζητούν προστασία στη χώρα μας και καλεί όλες τις αρμόδιες αρχές της χώρας, να εφαρμόσουν απλά το νόμο.
Η «ΑΡΣΙΣ» ως μη κυβερνητική οργάνωση είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προσφύγων και μεταναστών και προσπαθεί μέσα από τις δράσεις που έχει αναπτύξει να βοηθήσει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες της περιοχής, να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο, να καταπολεμήσει τη ξενοφοβία και να συμβάλλει στην προσπάθεια προώθησης του σεβασμού των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων ώστε να αποφεύγεται ο κοινωνικός αποκλεισμός.
Της Αθανασίας Βορδόγλου-Ψυχολόγου
Του Νικολάου Μόσχου- Δικηγόρου
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Πρώτη στις 8/2/2004